Τρίτη 28 Σεπτεμβρίου 2010

Χουανίτα: λίγα λόγια για την πλοκή


Η "Χουανίτα" χωρίζεται σε τέσσερα μέρη και τριάντα τρία κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο εισάγονται οι βασικοί ήρωες του έργου, δηλαδή ο αφηγητής Ιάσονας Ιωάννου και ο φίλος του Ορφέα Ζαφειρίου, ενώ γίνεται αναφορά στη μνηστή του Ορφέα, την Άννυ Βεργίτση. Η Χουανίτα, αν και κινητήρια δύναμη όλου του έργου, εμφανίζεται στο τέταρτο κεφάλαιο.
Η ιστορία ξεκινά με τους δυο φίλους, τον Ορφέα και τον Ιάσονα να συναντιώνται στο κέντρο της Αθήνας τον Ιούλιο του 2001. Ο Ορφέας αρχίζει να διηγείται στον Ιάσονα μια ιστορία που γίνεται ολοένα πιο παράξενη και εξωπραγματική, ενώ είναι φανερή η επιθυμία του Ορφέα να εξερευνήσει τη φύση και τα όρια της πραγματικότητας.

Στη συνέχεια ο Ορφέας μιλά στον Ιάσονα για την τελευταία του επίσκεψη στην Ελευσίνα και του περιγράφει τη συνάντησή του εκεί με μια Μεξικάνα. Το όνομά της: Χουανίτα Μοντέζ. Ο Ιάσονας μαθαίνει για τις επόμενες συναντήσεις του Ορφέα με τη Χουανίτα και την πεποίθησή του ότι το μυστικό της γυναίκας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το μυστικό της αγαπημένης του Ελευσίνας. Ο Ορφέας του μιλά για τη ζωή της Χουανίτα μέχρι τότε, τη συγκλονιστική εμπειρία της που βίωσε στο ναό Τσαβίν Ντε Χουαντάρ στο Περού και την αναζήτηση που ξεκίνησε από εκεί μέχρι να καταλήξει στη σκιά του Πλουτώνειου στην Ελευσίνα, όπου συνάντησε για πρώτη φορά τον Ορφέα. Το Πλουτώνειο είναι σύμφωνα με το μύθο η είσοδος του Άδη από όπου ανέβηκε ο Πλούτωνας και άρπαξε την Περσεφόνη.
Η Περσεφόνη λοιπόν επισκέπτεται μέσα από όνειρα τη Χουανίτα και της αποκαλύπτει ότι βρίσκεται μόνιμα παγιδευμένη στον Άδη και δεν υπάρχει οδός διαφυγής πέρα από τη μαγεία που άφησε πίσω του ο Διόνυσος, δηλαδή το μαγικό κάτοπτρο των Ελευσινίων. Και είναι η θεά που καθοδήγησε τη Χουανίτα να φτάσει στον Ορφέα, ο οποίος είναι προορισμένος να φέρει στο φως το κάτοπτρο του Διονύσου.
Στη συνέχεια τα πράγματα περιπλέκονται, αφού έρχεται η στιγμή που εισάγεται η σύγκρουση στην ιστορία. Το κάτοπτρο αναζητάται και από μια μυστική αδελφότητα, που ζει και κινείται στο περιθώριο της ιστορίας. Πρόκειται για την αδελφότητα του θανάτου που θα κάνει τα πάντα για να χρησιμοποιήσει το κάτοπτρο για τους σκοπούς της και να εμποδίσει το ξύπνημα της θεάς. Έτσι δυο όργανα της αδελφότητας απάγουν τη Χουανίτα για να αναγκάσουν τον Ορφέα να τους οδηγήσει στο κάτοπτρο.

Εν τω μεταξύ η Άννυ, η μνηστή του Ορφέα, μαθαίνει τι συμβαίνει και εμπλέκεται στην ιστορία με έναν τρόπο καθοριστικό για την εξέλιξη των γεγονότων. Σημαντικό ρόλο στην ιστορία παίζει και ο Πατρίκ, ο αδελφός της Χουανίτα που φτάνει στην Αθήνα λίγες μέρες μετά την πρώτη συνάντησή της με τον Ορφέα. Άλλο πρόσωπο της ιστορίας είναι η Θάλεια, η οποία αποτελεί το κίνητρο για την εμπλοκή του Ιάσονα στην περιπέτεια με το κάτοπτρο. Και η πορεία των ηρώων είναι πλέον χωρίς επιστροφή.
Ένα μέρος της ιστορίας διαδραματίζεται στον Άδη, τον οποίο φαντάστηκα πολύ διαφορετικό από τον παλιό. Συγκεκριμένα η αντίληψη για την κυκλική και σπειροειδή πορεία της ζωής έχει αντικατασταθεί από τη γραμμική λογική και έχει λησμονηθεί η πρωταρχική έννοια του Άδη, της Λήθης και της Μνημοσύνης. Χρησιμοποίησα το εύρημα με τη μόνιμη παγίδευση της Περσεφόνης για να δείξω αυτή την αλλαγή στην αντίληψη του χρόνου και της ζωής. Η εποχή κατά την οποία οι θεοί βάδιζαν μαζί με τους ανθρώπους έχει θαφτεί κάπου στο μακρινό παρελθόν. Αυτή η αλλαγή φαίνεται και από το διάλογο που γίνεται με τον Πλούτωνα, ο οποίος διατηρεί τη δύναμή του μέσα στην παρακμή που υπάρχει γύρω του και μιλά για τις μεταβολές που συνέβησαν μετά την αποχώρηση των θεών μέσα από την πύλη των κόσμων, όταν οι άνθρωποι έπαυσαν να τους λατρεύουν και οι ναοί τους και τα ιερά τους άλση καταστρέφονταν.

Δευτέρα 27 Σεπτεμβρίου 2010

Χουανίτα: ισορροπίες και σύμβολα


Γράφοντας τη "Χουανίτα" έπρεπε να ισορροπήσω ανάμεσα στη μυθοπλασία και στην προσπάθεια να στηριχτώ σε στοιχεία που γνωρίζουμε για τα Ελευσίνια Μυστήρια και την Ορφική Φιλοσοφία. Προσπάθησα να μην υποβαθμίσω την ιστορία – μου άρεσε πολύ άλλωστε για να κάνω κάτι τέτοιο – κι έτσι φρόντισα τα στοιχεία αυτά που τη στηρίζουν να είναι υπόγεια, να μην υπερτονίζονται και να μην την πνίγουν. Όμως οι θεοί και οι άνθρωποι πέρα από πρόσωπα πραγματικά είναι και σύμβολα και στα σύμβολα μπορούν να δοθούν διάφορες ερμηνείες. Η Περσεφόνη, η Χουανίτα, η Άννυ, η Θάλεια έχουν κοινή πορεία. Ο Ορφέας και ο Ιάσονας, ακόμα και ο Διόνυσος, το ίδιο. Το κίνητρό τους ο έρωτας (κατεξοχήν ορφικό σύμβολο) γεννά τα πάντα και κινεί τα πάντα. Τα πάθη της ψυχής προσωποποιούνται. Η πορεία των θεών συναντά αυτή των ανθρώπων. Ίσως αντιπροσωπεύουν διαφορετικό κύκλο στη σπείρα της εξέλιξης και της αυτογνωσίας. Ίσως ο Άδης δεν είναι πάντα κυριολεκτικός. Πάντως οι απαντήσεις στα ερωτήματα πουτίθενται μένουν ανοιχτές.
Οι λεπτομέρειες που υπάρχουν στο μυθιστόρημα δεν είναι τυχαίες, έχουν το σκοπό τους. Κάποια φράση για τα Ελευσίνια, στοιχεία από την ορφική θεογονία ή τον ομηρικό ύμνο στη Δήμητρα, η μαγεία της νεράιδας του Πηνειού, όλα έχουν το σκοπό τους. Αιτιολογώ επίσης τη σύνδεση του Ορφέα με την Ελευσίνα, αφού ο Ορφέας υπήρξε ο ιδρυτής των μυστηρίων στην Ελλάδα, με ιδέες που επηρέασαν τον Πυθαγόρα και τον Πλάτωνα, ενώ στην Ελευσίνα, πέρα από τη Δήμητρα και την Κόρη, λατρευόταν και ο μυστικός Ίακχος, δηλαδή ο Διόνυσος, το κυρίαρχο πρόσωπο των ορφικών μυστηρίων. Κατά τους Ορφικούς είναι το νοητικό αίτιο των όντων, το αιώνιο θείο του οποίου οι συνεχείς μεταμορφώσεις δημιουργούν τον κόσμο.
Κατά τη συγγραφή του βιβλίου αφιέρωσα πολλές ώρες στην ανάγνωση κειμένων σχετικών με τα αρχαία ελληνικά μυστήρια και ειδικώτερα τα Ελευσίνια, την ορφική θρησκεία και φιλοσοφία, την επιρροή του ορφισμού στο χριστιανισμό και τη σχέση του με το γνωστικισμό, καθώς και τον ψυχολογικό συμβολισμό του Ορφέα.
Στη μυθοπλασία ακολούθησα την Ορφική Θεογονία και Κοσμογονία, σύμφωνα με την οποία το ανθρώπινο γένος δημιουργήθηκε από το αίμα και τη στάχτη των Τιτάνων που κατασπάραξαν το Διόνυσο και τους κατακεραύνωσε ο Δίας. Έτσι ο άνθρωπος έχει δυο φύσεις: Τη διονυσιακή και την τιτανική. Ο θείος σπινθήρας του πέφτει από το «θείον πυρ» στον κόσμο των γήινων υπάρξεων ενσαρκωμένος σε ανθρώπινο σώμα, που είναι ο τάφος του. Η ζωή του πάνω στη γη γίνεται έτσι θάνατος και ο θάνατός του ζωή που εναλλάσσονται σε έναν αδιάκοπο κύκλο τον «Τροχό της Ανάγκης». Ο σκοπός του σαν άνθρωπος είναι να εξαφανίσει το τιτανικό και να αναδείξει το θείο διονυσιακό του στοιχείο, λυτρωνόμενος έτσι από αυτό τον κύκλο των συνεχών ενσαρκώσεων στη γη, μέχρι την τελική αποθέωση.
Όσον αφορά τον ενδιαφέρον μου για τους μύθους και τις θρησκείες καθώς και τις μεταξύ τους σχέσεις ξεκίνησε πριν πολλά χρόνια όταν πήγαινα στο γυμνάσιο και διάβασα ένα βιβλίο που κυριολεκτικά άλλαξε την αντίληψή μου για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Πρόκειται για τα «Μυστήρια των γυναικών» της Έσθερ Χάρντινγκ, που ήταν μαθήτρια του Γιουνγκ. Στο βιβλίο αυτό ανακάλυψα πολλά κοινά στοιχεία που έχουν οι μύθοι και οι θρησκείες των λαών, καθώς και ότι θεμελιακά στοιχεία του χριστιανισμού κατάγονται από την αρχαιότητα. Αυτό μου κέντρισε πολύ το ενδιαφέρον, είδα κοινά θρησκευτικά σύμβολα σε πρωτόγονες και πολιτισμένες κοινωνίες, είδα θεούς και θεές με χαρακτηριστικά που επαναλαμβάνονταν σε τελείως διαφορετικές εποχές και τελείως διαφορετικές κοινωνίες, που θεωρείται μάλιστα ότι δεν είχαν μεταξύ τους επικοινωνία.
Όσον αφορά τους μύθους, πέρα από τη φυσική τους ερμηνεία έχουν και την ψυχολογική ερμηνεία και πιστεύω πως μπορούν να ιδωθούν με πολλούς τρόπους και αποτελούν αστείρευτη πηγή, ειδικά για το χώρο του φανταστικού. Ακριβώς δε επειδή οι θεοί των Ελλήνων δεν είναι απρόσωποι ή απρόσιτοι, αλλά ζωηροί, με ανθρώπινα πάθη και χαρακτηριστικά, με προτιμήσεις και αντιπάθειες, είναι δυνατόν να τους προσεγγίσεις με τρόπο αληθοφανή, ειδικά σε ένα έργο που κινείται γενικά στα πλαίσια της φαντασίας. Άλλωστε ήταν οι θεοί που αγαπούσαν να ντύνονται την ανθρώπινη μορφή και να βιώνουν ανθρώπινες καταστάσεις.
Δεδομένου ότι η ελληνική μυθολογία έχει πολλές παραλλαγές για κάθε μύθο, έφτιαξα κι εγώ μια δική μου παραλλαγή στηριγμένη πάντα στις ήδη υπάρχουσες περιγραφές. Έτσι περιέγραψα με το δικό μου τρόπο τη δημιουργία της Γης, το ρόλο της Γαίας σ’ αυτό, μίλησα για τον ερχομό των θεών μέσα από την πύλη των κόσμων και για τη συμβολή τους στη βελτίωση των συνθηκών της ζωής, στην τέχνη και τον πολιτισμό.
Σαν βάση για το μύθο που κυριαρχεί στα Ελευσίνια χρησιμοποίησα τον Ομηρικό ύμνο στη Δήμητρα, τη θεά η οποία δίδαξε τα Ελευσίνια, αλλά και τη γεωργία στον Τριπτόλεμο. Αν και ανήκει στους ομηρικούς ύμνους, συνετέθη πιθανότατα από αρχαίο ποιητή μυημένο στα Ελευσίνια γύρω στο τέλος του 7ου αιώνα και έχει μεγάλη σημασία για την προέλευση και τη μελέτη των Ελευσινίων. Τον χρησιμοποίησα σαν αφετηρία για να επεκτείνω το μύθο στη σημερινή εποχή με νέα στοιχεία που αποτελούν και μια ερμηνεία για την αλλαγή της αντίληψης των εποχών και του χρόνου.

Κυριακή 26 Σεπτεμβρίου 2010

Η "Χουανίτα" της Ελευσίνας

Ξεκίνησα να γράφω το μυθιστόρημα "Χουανίτα" γιατί ήθελα να μιλήσω για την καταστροφή που συντελέστηκε και εξακολουθεί να συντελείται στην Ελευσίνα. Η ιστορία στηρίζεται στο μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης. Στο βιβλίο κάνουν την εμφάνισή τους οι θεοί που πρωταγωνιστούσαν στην Ελευσίνα: η Δήμητρα, ο Διόνυσος, ο Άδης και φυσικά η Περσεφόνη. Η Χουανίτα είναι η κινητήρια δύναμη όλου του έργου, μια γυναίκα-αίνιγμα που κρύβει ένα μεγάλο μυστικό και γίνεται η αιτία για την πορεία των προσώπων του έργου προς την αυτογνωσία και την ελευθερία. Η περιπέτειά τους διαδραματίζεται κάτω από τη βαριά σκιά μιας μυστηριώδους αδελφότητας που θα κάνει τα πάντα για να αποκτήσει το μαγικό κάτοπτρο που κρύβει την υπόσχεση που έδωσε πριν χιλιάδες χρόνια ένας θεός.

Ακολουθούν δυο λόγια για το κάτοπτρο του Διονύσου γύρω από το οποίο περιστρέφεται η ιστορία: Το επινόησα ως ένα από τα ιερά αντικείμενα των Ελευσινίων μυστηρίων, και συγκεκριμένα θεώρησα ότι ανήκε στα δεικνύμενα, ένα αντικείμενο που μπορούσαν να αντικρίσουν οι μυημένοι στον ανώτατο βαθμό και το οποίο με την επέμβαση του ίδιου του θεού (του Διόνυσου) γλίτωσε από τη μανία των χριστιανών καταστροφέων του ιερού χώρου. Για τη δημιουργία του στηρίχτηκα στο μύθο του διαμελισμού του Διόνυσου από τους Τιτάνες που χρησιμοποίησαν ένα κάτοπτρο για να παρασύρουν το θεό, καθώς και στο γεγονός ότι η ύψιστη τελετή των Ελευσινίων, ο ανώτερος βαθμός λεγόταν Εποπτεία και όλα όσα προηγούντο ήταν μια προπαρασκευή για το όραμα που έβλεπαν κατ’ αυτήν οι μύστες, το οποίο φυσικά δε γνωρίζουμε.
Ο Ομηρικός Ύμνος λέει: «Ευτυχισμένος όποιος είδε!» ενώ ο Απουλήιος κάνει την παρακάτω αναφορά στο βιβλίο του «Χρυσός Γάιδαρος»: «Μάθε λοιπόν και πίστεψε πως άγγιξα τα σύνορα του θανάτου και πατώντας στο κατώφλι του παλατιού της Περσεφόνης επέστρεψα παλεύοντας με όλα τα στοιχεία• στο μέσον της νύχτας είδα τον ήλιο να λάμπει με ζωηρό φως• έφτασα μπροστά στους Θεούς του Ουρανού και τους Θεούς του Άδη και τους προσκύνησα από κοντά».